Hypnotherapie is een heel effectieve behandeling

Hoe ben je in aanraking gekomen met hypnose?

Ik was tijdens mijn opleiding al geïnteresseerd in de relatie tussen ziekte, denken en voelen. Daar was in die tijd weinig oog voor. Ik vroeg aan mijn toenmalige baas, hoogleraar kinderimmunologie, of ik me daar meer mee bezig mocht gaan houden. Hij vond dat veel te zweverig, dat kon niet. Toen heb ik besloten ontslag te nemen en het gewoon maar eens te gaan ontdekken.

Is er een relatie tussen de hersenen en het maag-darmstelsel?

We weten al heel lang dat kinderen en volwassenen met functionele buikklachten zoals prikkelbare darm syndroom (PDS) vaker angstig zijn en last hebben van depressiviteit. Bij kinderen zie je regelmatig perfectionisme, en er zijn ook dikwijls grote life events geweest. De relatie tussen emotie, psyche en lichamelijke klachten is daar al lang bekend. Met de inmiddels verkregen kennis over en inzicht in het microbioom en neurotransmitters, is duidelijk geworden dat het brein niet alleen invloed heeft op de darmen, maar dat de darmen ook van invloed zijn op het brein. Als je bijvoorbeeld poep van angstige muizen overbrengt naar de darmen van niet angstige muizen, dan worden die laatsten ook angstiger. We praten nu dus over ‘stoornissen in de brein-darminteractie’ als het gaat over PDS en vergelijkbare aandoeningen.

Een therapie die jij gebruikt is hypnose. Hoe werkt dat precies?

Vaak denken mensen als het over hypnose gaat aan de acts die zij op tv zien, maar dat is niet de hypnose die wij gebruiken. Medische hypnose gaat vooral over suggesties die je aan jezelf geeft, en die een therapeut voor je kan formuleren. Eigenlijk doet ieder mens wel een beetje aan zelfhypnose, maar vaak is dat negatieve zelfhypnose. We geven onszelf heel vaak de suggestie dat we iets niet kunnen, of dat we een kluns zijn. Als je dat maar iedere dag herhaalt, dan wordt dat de werkelijkheid. Als je de hele dag tegen jezelf zegt dat je moe bent, dan voel je je ook moe. Als je denkt dat je luizen hebt, dan krijg je jeuk. Wat we leren bij zelfhypnose, is om jezelf positieve suggesties te geven die gepaard gaan met positieve gevoelens. Als je tegen jezelf zegt: ‘wat voel ik me sterk en krachtig’, dan ga je dat ook voelen. Op die manier kun je ook invloed uitoefenen op je darmen. Angst heeft invloed op je darmen, dus als je iets doet aan die angst, worden je darmen ook weer rustig. Zelfhypnose betekent dus dat je het zelf doet. Daar heb je verschillende methodes voor. Daar kom ik zo op terug.

Wanneer start je met hypnotherapie bij de behandeling van functionele buikklachten?

In het Sint Antoniusziekenhuis beginnen we er tegenwoordig vaak direct mee. Het is echt een van de meest effectieve behandelingen. Als ik een kind krijg dat een waardeloos dieet heeft, zonder vezels en met priklimonade, dan begin ik daar natuurlijk eerst mee. Maar meestal heeft de huisarts daar al iets aan gedaan. In die gevallen is hypnotherapie een van de eerst behandelingen die we voorstellen als optie. Dat gaat altijd in overleg met ouders en kind. De tijd dat de dokter zegt wat je moet doen en dat dat klakkeloos opgevolgd wordt door patiënten is gelukkig voorbij. Er zijn ook mensen die liever een pil willen en geen hypnotherapie. Dat kan uiteraard, dat is hun keuze.

Waar let je op tijdens die besprekingen met ouders en kind?

Ik let vooral op het karakter van het kind. Als het een angstig introvert kind is, dan kan het helpen als het zich wat sterker en steviger voelt. Dan is hypnose een heel logische eerste keus. Als er niet echt iets psychologisch is, maar als het kind bijvoorbeeld een buikgriep heeft gehad voordat het PDS heeft gekregen, dan pak je eerder probiotica of pepermuntoliecapsules. Het hangt dus een beetje af van het type kind. We geven steeds vaker een gepersonaliseerde behandeling bij prikkelbare darmen en functionele buikpijn. Er zijn zo veel verschillende oorzaken. Er is niet een ‘one size fits all’-oplossing voor dit probleem.

Benoem je ook de link tussen hersenen en darmen?

Altijd. Soms gebruik ik daar de Nederlandse taal voor. We hebben al eeuwenlang uitdrukkingen waarbij emoties gekoppeld zijn aan maag-darmklachten: ‘dit is niet te verteren’, ‘het komt m’n strot uit’, ‘ik heb een knoop in m’n maag’, ‘ik deed het in m’n broek van angst’ enz. Heel veel mensen begrijpen dan dat die relatie er is.

Kun je bij hypnotherapie ook kiezen voor een onlinebehandeling?

Ik leg altijd uit wat de mogelijkheden zijn, en dan geef ik ook aan dat je hypnose bij een psycholoog of hypnotherapeut kunt volgen, en ook via een onlinebehandeling. Vooral kinderen die nog andere problemen hebben vinden het fijn om naar een psycholoog te gaan. Een wat verlegen kind dat niet zo gemakkelijk praat over gevoelens, zal veel liever thuis de oefeningen doen. Die gaat dan voor de onlinebehandeling. Ik ken tieners die vinden dat je blijkbaar gek bent als je naar een psycholoog moet. Die willen dat dus absoluut niet. Maar ze willen wel naar de verpleegkundige die met hen dat onlineprogramma bespreekt.

Zijn er nog andere oefeningen?

We doen ook heel veel ademhalingsoefeningen. Dan kun je al je verdriet, boosheid en zorgen lekker van je wegblazen. Heel veel kinderen met buikpijn zijn een soort ‘sponskinderen’. Die houden alles bij zich als een soort spons. Maar soms moet die spons even uitgeknepen worden, want een spons die vol zit met water, kun je niet meer gebruiken. Dan maak je met het uitblazen je buik weer even leeg en is er weer ruimte voor andere gevoelens. Voor blijdschap, zelfvertrouwen en dat soort zaken. Je blaast de vervelende dingen uit en ademt de fijne dingen weer in.

Zie je de kinderen bij het begin van de onlinebehandeling?

Bij ons in het ziekenhuis wel, anderen doen dat telefonisch. Mijn ervaring is dat het helpt om de kinderen één keer te zien, om uit te leggen hoe het werkt en een oefening met ze te doen. We zetten ze dan meteen op het goede pad. Je moet echt dagelijks naar de oefeningen luisteren, want je leert alleen maar nieuwe dingen als je het herhaalt. Je leert niet voetballen door een keer naar een training te gaan. Dat leer je door ook lekker tussendoor buiten te oefenen.

Hoe ziet de onlinetherapie eruit?

Het programma dat je online kunt aanschaffen bestaat uit vijf oefeningen. Het zijn dagelijkse oefeningen van vijftien tot twintig minuten. Er zit een instructieboekje bij, waarin per week staat wat je in die week moet doen. Later in de behandeling mag je kiezen naar welke oefening je luistert en mag je ze afwisselen. We adviseren wel om door te gaan met dagelijks luisteren. Het is het beste om dat direct uit school te doen, om even tot jezelf te komen, of als je in bed ligt, voordat je gaat slapen. Kinderen worden er namelijk heel relaxed van en vallen daardoor goed in slaap.

Hoelang duurt de therapie?

Een maand of drie. Bij sommige kinderen heeft het al heel snel effect, na twee maanden zijn de klachten verdwenen. Andere kinderen hebben wat meer stress, daar duurt het soms wat langer en die pakken de oefeningen er ook weer bij in latere periodes van stress. Ze merken dat hun lijf reageert op stress, zo zorgen ze voor meer rust.

Gaat het stoppen met de therapie in overleg?

Dat hangt ervan af. Normaal gesproken bellen we na zes weken om te vragen hoe het gaat en of er vragen zijn. Of we motiveren ze om door te gaan. Na drie maanden bellen we weer om te horen of er verbetering van de klachten is. Maar als een moeder en kind samen beslissen dat het heel goed gaat met de buik, dan wil het kind vaak niet meer luisteren en dat is logisch.

Waar let je extra op tijdens de therapie?

Of een kind wel de ruimte krijgt om naar de oefeningen te luisteren. Als een vader het bijvoorbeeld niks vindt, moet je als kind wel sterk in je schoenen staan om toch te luisteren. Het is dus belangrijk om beide ouders aan boord te hebben. Ook al verwachten ze er niet heel veel van, dat maakt niet uit. Als er meer problematiek in het gezin is, zoals verbaal en misschien zelfs wel fysiek geweld, dan kun je als kind blijven luisteren naar de hypnoseoefeningen, maar dan is er natuurlijk meer hulp nodig. Maar die andere problematiek krijg je niet altijd boven tafel in de spreekkamer. Met de meesten van mijn patiënten heb ik goed contact, maar dat betekent niet dat ze me alles vertellen. Ook omdat ze niet altijd doorhebben dat geweld een relatie heeft met de buikklachten.

Zijn er nog andere dingen die je van tevoren bespreekt?

We willen niet dat ouders voortdurend blijven vragen of het kind pijn heeft. Hoe meer aandacht je voor de pijn hebt, hoe meer last je ervan hebt. Daar is veel onderzoek naar gedaan. Dat is iets wat ik altijd bespreek. Het staat ook in het instructieboekje.

Wat is hypno-analyse?

Wat we bedoelen met hypno-analyse is dat als je in hypnose bent, je wat meer toegang hebt tot je creatieve brein doordat je hoofd rustiger wordt. Je kunt je voorstellen dat als je zelf heel stil wordt, er ook bepaalde ideeën oppoppen. Dat creatieve deel werkt vaak met beelden. Dan gaan we als het ware samen met het kind kijken in de buik, wat daar nou aan de hand is. Dan komen kinderen vaak met beelden die kunnen helpen bij het ontdekken wat er nodig is. We gaan niet diepgravend zoeken naar problemen of zo, maar gebruiken het onbewuste creatieve deel om tot oplossingen te komen.

Wanneer doe je dat?

Als je het idee hebt dat er psychologische dingen spelen die nog niet besproken zijn. Zo was er een jongen die had een beeld van zijn darmen dat het daar heel druk was. Een volle stad met heel veel mensen. Toen de therapeut vroeg hoe hij zou willen dat die darm eruit zou zien, schetste hij een beeld van een zonnetje, een enkel huisje, een weggetje en groene grasvelden. Dit kind woonde in een heel drukke buurt en wilde gewoon naar buiten, hij wilde rust, binnen was het gewoon te druk met veel broertjes en zusjes. Het was een heel gevoelig kind dat heel erg reageerde op al die prikkels. Tijdens de gesprekken was dit niet naar voren gekomen. Dat is wat hypno-analyse doet, dat je met behulp van beelden soms tot een oplossing komt.

Jullie hebben onderzoek gedaan, hoe goed werkt deze therapie?

De eerste studie is alweer bijna twintig jaar geleden, toen vergeleken we drie maanden hypnotherapie bij de therapeut met drie maanden behandeling door de kinderarts. Vlak na de behandeling was 12% van de kinderen bij de kinderarts zonder klachten, bij de kinderen die bij de therapeut kwamen was dat bijna 60%. De maanden daarna zag je dat nog verder verbeteren tot 85% tegenover 25%. Dat was een enorm verschil.

En andere studies?

We hebben nog een tweede grote studie met 260 kinderen gegaan en gekeken of er verschil was tussen naar de therapeut gaan en de onlineoefeningen. Naar de therapeut gaan werkte ietsje beter, maar het verschil was heel klein, 70% bij de onlineoefeningen tegenover 80% bij de therapeut. Dat zijn geen heel grote verschillen. Het is een hoog succespercentage, gemiddeld hoger dan bij andere therapieën, zoals pillen. We hebben net weer een studie gedaan naar een pil en daarbij was het succespercentage maar ongeveer 40%. Hypnotherapie is echt een heel effectieve behandeling. Dat komt ook overeen met de resultaten die zijn gevonden in studies bij volwassenen.

Wat zijn de kosten van een onlinetherapie?

Die zijn laag, dertig euro. Dat is voor de meeste ouders wel op te brengen. Dat geld gaat naar een stichting die het weer gebruikt voor nieuw hypnoseonderzoek en voor vertalingen van de oefeningen in andere talen.

Hoe zie jij de toekomst voor hypnotherapie?

Ik denk dat bijna ieder ziekenhuis in Nederland dit nu aanbiedt aan patiënten (kinderen) met buikpijn. In Nederland is hypnotherapie dus echt verankerd in de zorg voor deze kinderen, en het gaat niet zomaar meer weg. Ook wordt het inmiddels gebruikt voor andere klachten, zoals hoofdpijn of vermoeidheid.

Gaat hypnotherapie een grotere rol spelen in de kindergeneeskunde?

Zeker! Hypnotherapie kun je gebruiken als een op zichzelf staande behandeling, maar het kan ook goed in combinatie met bijvoorbeeld medicijnen. Er is net een studie in Amerika gedaan bij kinderen met de ziekte van Crohn en kinderen met colitis ulcerosa. Naast alle medicijnen, en dat is echt wel nodig bij deze aandoeningen, ervaren deze kinderen minder stress als ze luisteren naar de hypnoseoefeningen. Dat heeft een positieve invloed op hun leven en op hun darmen.

Kun je het effect van hypnotherapie ook op een andere manier meten?

Er is een bekende test waarbij je een ballonnetje in het rectum (einddarm) van de patiënt plaatst en opblaast met een bepaalde druk. Als je dan tegelijkertijd een functionele MRI maakt van de hersenen, dan zie je dat bij patiënten met prikkelbare darmen het pijnsignaal veel sterker is dan bij mensen zonder buikklachten. Dus bij hetzelfde volume van dat ballonnetje en dezelfde druk, hebben ze meer pijnklachten. We weten door dit soort onderzoeken dat mensen met PDS dus overgevoelige darmen hebben ontwikkeld. In een studie bij volwassenen kregen zij hypnotherapie en herhaalden de onderzoekers de test met het ballonnetje. Ze zagen dat die overgevoeligheid was verdwenen. Ze zeggen wel eens dat hypnotherapie je leert om te gaan met de pijn. Nee, het is veel beter: de pijn zelf verdwijnt, de overgevoeligheid verdwijnt.