Het ontstaan van buitengewone ervaringen en gedachten

Je kunt beter oorzaak en gevolg overzien, verbanden leggen, gevoelens afremmen of juist toelaten en nog veel meer. Allerlei gebeurtenissen van buitenaf (zoals geluidsprikkels, sociale contacten of leren) en binnenuit (zoals hormonen tijdens de puberteit) dragen hieraan bij. Je hersenen rijpen nog heel lang door tijdens deze ontwikkeling, het is niet in één keer klaar en perfect werkend, waardoor je dingen soms anders waarneemt en je een buitengewone ervaring hebt.

De ontwikkeling van je brein

Als kind ontwikkel je je in een hoog tempo, zowel lichamelijk als geestelijk. Elke dag leer je bij en begrijp je meer van wat je hebt geleerd en mee hebt gemaakt. Zo leer je hoe je je gedragen moet, op school bijvoorbeeld of met vriendschappen, en ook ontwikkel je je lichamelijk, waardoor je steeds meer kunt.

Als je jong bent, ontwikkelen je hersenen zich snel, ze kunnen steeds meer taken verrichten. Alles wat er gebeurt, van buitenaf (je omgeving, sociale contacten, school, leren, etc.) of van binnenuit (je hormonen die opspelen tijdens de puberteit), dragen hieraan bij. Je hersenen ontwikkelen zich nog heel lang door, en tijdens deze periode kun je dingen soms anders waarnemen, dan kun je een ervaring of gedachte hebben die anders is dan de werkelijkheid. Dat komt regelmatig voor, en noemen we een buitengewone ervaring of gedachte.

Een buitengewone waarneming (zien)

Als je kijkt, krijg je visuele prikkels die in je hersenen betekenis krijgen en worden verwerkt tot beelden. Maar soms maken je hersenen een beeld zonder dat daar prikkels voor binnenkwamen of wordt er een andere betekenis gegeven aan wel binnengekomen prikkels. Daardoor kun je dingen zien die anderen niet zien of anders zien. Zien gebeurt met je ogen, oogzenuwen, zenuwbanen en hersenen. Via je ogen komen prikkels binnen die via je oogzenuw en zenuwbanen naar een speciale plek in je hersenen (visuele schors of cortex) gaan. Daar worden de prikkels omgezet in beelden, je hersenen maken er een soort plaatje van. Met de jaren leren je hersenen wat de beelden betekenen, je herkent daardoor voorwerpen, mensen, bewegingen, kleuren enz. Maar soms werkt het even anders; bijvoorbeeld als je hersenen een andere betekenis geven aan het beeld dat je ziet of als er een beeld wordt gevormd zonder dat er prikkels via je ogen zijn binnengekomen. Jij ziet het dan echt zo, terwijl het er in werkelijkheid niet of anders is. Dit noemen we een visuele hallucinatie. Heel veel mensen hebben dit wel eens meegemaakt, het betekent niet direct dat er iets mis is. Als je weet dat dit kan gebeuren, dan is het misschien minder eng en kun je er beter mee omgaan. Je kunt het beter plaatsen en dat kan helpen. Checken of het echt zo is zoals je het ziet, kan ook helpen. Kun je het bijvoorbeeld ook voelen, is het er ook nog als je het licht aandoet, kan het eigenlijk wel?

Een buitengewone waarneming (horen)

Als je hoort krijg je prikkels die in je hersenen worden verwerkt en betekenis krijgen in de vorm van geluiden of stemmen. Maar soms vormen je hersenen een geluid of stem zonder dat daar prikkels voor binnenkwamen en zonder dat je daar iets aan kunt doen. Zo’n geluid of stem ontstaat in je gedachten, zonder dat jij daar zelf invloed op hebt. Wat die stem zegt, zegt niets over jou, het zijn niet jouw bewuste of werkelijke gedachten, ideeën of meningen. Als je weet dat dit kan gebeuren, omdat je er blijkbaar wat gevoeliger voor bent, dan is het misschien minder eng en kun je er beter mee omgaan. Misschien kun je het dan beter van je afzetten. Afleiding zoeken in muziek of sport, of afspreken met vrienden, kan ook helpen.

Buitengewone gedachten

Gedachten worden in je hersenen gevormd, op een deel van je gedachten heb je invloed en op een deel niet. Hoe het zit met gedachten, waar ze vandaan komen, wanneer en waarom, weten we niet.

Prikkels verwerken en verbanden leggen

Alle prikkels die je in je leven hebt gehad, alles wat je ooit hebt gezien, gehoord, gevoeld of meegemaakt, is door je hersenen verwerkt. Ook prikkels die je niet bewust meemaakt, worden door je hersenen verwerkt. Uit al deze informatie kunnen je gedachten ontstaan. Ideeën kunnen ontstaan doordat al die informatie op een bepaalde manier wordt samengevoegd. Maar als dat samenvoegen niet goed verloopt, kun je gedachten en ideeën krijgen of verbanden leggen die in werkelijkheid anders zijn. Omdat je zelf geen controle hebt over dat samenvoegen, zeggen die gedachten niet iets over jou als persoon, het zijn niet jouw bewuste of werkelijke gedachten, ideeën of meningen.

Aandacht

Gedachten zijn niet zo makkelijk te sturen. Probeer maar eens om ergens niet aan te denken of ergens niet op te letten, dan merk je hoe moeilijk dat is. Als je gedachten hebt die je liever niet wilt, lijkt het wel of ze juist meer aanwezig zijn of opkomen. Dat wat je bezighoudt, daar gaat je aandacht naartoe. Dat geldt niet alleen voor gedachten en prikkels van binnenuit, maar ook voor prikkels van buitenaf. Je ziet eerder dingen die aansluiten bij wat je bezighoudt, dus dat wat je je aandacht heeft en dat wat je waarneemt, zijn met elkaar verbonden. Dat noemen we ook wel selectieve aandacht. Als je een bepaalde reclame leuk vindt, zie of hoor je hem vaker voorbij komen. Als je liefdesverdriet hebt, vallen love songs of verliefde stelletjes je meer op. En als je ergens bang voor bent, ben je daar ook meer mee bezig. Angst en spanning kunnen je aandacht en waarnemingen ook sturen en de selectieve aandacht versterken. Al deze factoren sturen dus onbewust je waarneming. Als daar gedachten en ideeën aan worden gekoppeld die niet helemaal overeenkomen met de werkelijkheid, kun je buitengewone gedachten en ervaringen hebben.

Waardoor kunnen buitengewone ervaringen en gedachten worden versterkt?

Als je moe bent, gespannen of angstig, dan heeft dat effect op de manier waarop je hersenen prikkels verwerken. Hierdoor kun je gevoeliger worden voor buitengewone ervaringen en gedachten. Ook drugs en sommige medicijnen kunnen hier invloed op hebben. Al je weet wat er bij jou speelt en wat het met je doet, kun je er misschien beter mee omgaan waardoor je minder last hebt van spanning, angst of vermoeidheid. Een goede lichamelijke conditie is ook belangrijk. Genoeg slaap, voldoende bewegen, sporten en een gezonde leefstijl helpen om spanning en stress te verminderen. Als je spanning of stress voelt, is het moeilijk om helder te denken en de baas te zijn over je gedachten. Nagaan of er een andere, logischere verklaring is voor je buitengewone ervaring, kan dan heel lastig zijn.