Kan iedereen coeliakie krijgen?
Je kunt coeliakie ontwikkelen als je er erfelijke aanleg voor hebt, maar dat hoeft niet. Wie het wel of niet krijgt en waarom of wanneer, is niet duidelijk. Wel weten we dat omgevingsfactoren een rol spelen.
De erfelijke aanleg voor coeliakie ontstaat door het HLA-gen, dat op chromosoom 6 ligt. Mensen met het HLA-type DQ2 of HLA-type DQ8 kunnen coeliakie ontwikkelen. Mensen die dit HLA-type niet hebben kunnen geen coeliakie ontwikkelen. Ongeveer 40% van alle Nederlanders heeft het gen HLA-DQ2 en/of HLA-DQ8, maar een klein aantal ontwikkelt coeliakie, rond de 0.5 tot 3%. Het grootste deel (95%) van de mensen met coeliakie heeft HLA-type 2, de rest heeft HLA-type 8.
Gaat er ook gen-onderzoek bij coeliakie komen?
Gen-onderzoek gaat het antwoord niet geven omdat coeliakie niet erfelijk is zoals bijvoorbeeld het geval is bij hemofilie. Dan is de moeder drager van het hemofilie-gen, en kan de zoon hemofilie krijgen. Bij hemofilie gaat het om één genetisch foutje, bij coeliakie zijn er wel dertig stukjes erfelijk materiaal die verspreid over verschillende chromosomen liggen, en die je gevoelig maken voor coeliakie en dan moet je ook nog de pech hebben dat je bepaalde infecties oploopt om vervolgens echt coeliakie te krijgen. Dus uit gen-onderzoek gaat het antwoord niet komen. Wel uit de antistoftesten, die worden nog steeds beter. We weten heel goed wat de testen wel en niet kunnen aantonen. We biopteren nu veel minder dan vroeger.
Omgevingsfactoren spelen ook een rol bij de ontwikkeling van coeliakie, de belangrijkste factor is gluten. Als je gluten eet komt het in je darm, en dat kan een reactie van je afweersysteem uitlokken. Het is onduidelijk waarom dat bij de een wel gebeurt en bij de ander niet, daar wordt veel onderzoek naar verricht. Het is mogelijk dat de hoeveelheid gluten en het moment waarop ze voor het eerst gegeven worden, een rol spelen bij de ontwikkeling van coeliakie bij kinderen. Maar uit recente onderzoeken blijkt dat het geven van kleine hoeveelheden gluten tussen de leeftijd van vier en zes maanden geen effect heeft op het ontwikkelen van coeliakie. Naar de rol van borstvoeding wordt veel onderzoek verricht. Borstvoeding blijkt geen bescherming te geven tegen de ontwikkeling van coeliakie.
Er lijkt wel verband te zijn met virale infecties, zoals buikgriepinfecties met het rotavirus. Die lijken een verhoogde kans op het ontwikkelen van coeliakie te geven.
Coeliakie kan door bepaalde infecties worden geactiveerd, welke infecties zijn dat?
Dat kunnen er een heleboel zijn, ook veelvoorkomende als een gewoon griepje of een buikgriep. Dan kunnen bepaalde stukjes uit het erfelijk materiaal van zo’n virus door je afweersysteem worden aangezien voor een glutenpeptide. Er ontstaat dan een fatale vergissing in het afweersysteem. Maar om coeliakie te ontwikkelen moet je ook nog in het bezit zijn van heel specifieke afweercellen, de T-cellen die door zo’n virus getriggerd kunnen worden. Het is altijd een meertrapsraket.
-
Coeliakie is een chronische darmziekte waarbij je dunne darm overgevoelig is voor het eiwit gluten, dat zit in de graansoorten tarwe, rogge, spelt, kamut en gerst. Overgevoeligheid voor een voedingsproduct noemen we voedingsintolerantie.
-
Granen bestaan voor het grootste gedeelte uit koolhydraten en voor een klein gedeelte uit eiwitten.
-
De dunne darm speelt een belangrijke rol in de spijsvertering. Voedingsstoffen worden in de dunne darm verteerd en vervolgens opgenomen in de bloedbaan.
-
Als je coeliakie hebt is je dunne darm beschadigd. Dat komt door een afweerreactie van je afweersysteem. Je afweersysteem beschermt je tegen lichaamsvreemde stoffen (indringers zoals bacteriën en virussen) zodat je niet ziek wordt.
-
Je kunt coeliakie ontwikkelen als je er erfelijke aanleg voor hebt, maar dat hoeft niet. Wie het wel of niet krijgt en waarom of wanneer, is niet duidelijk. Wel weten we dat omgevingsfactoren een rol spelen.
-
Als ze denken dat je coeliakie hebt, krijg je aanvullend onderzoek om de diagnose te bevestigen.
-
Coeliakie komt vaak voor, zowel bij kinderen als volwassenen. Eén à twee op de honderd kinderen heeft het, maar we denken dat het er veel meer zijn, alleen is bij hen de diagnose nog niet gesteld.
-
Als het slijmvlies van je dunne darm is beschadigd (vlokatrofie) verloopt de vertering en opname van voedingsstoffen anders. Als voedingsstoffen niet goed worden opgenomen, noemen we dat malabsorptie. Hierdoor ontstaan er tekorten en door de tekorten ontstaan klachten.
-
Als je geen voedingsmiddelen met gluten eet, kan je darmwand zich herstellen en verdwijnen de klachten. Je moet dus een strikt glutenvrij dieet volgen.
-
Coeliakie is een veelvoorkomende aandoening die op alle leeftijden kan voorkomen. Als je coeliakie hebt kunnen je darmen geen gluten verdragen (glutenintolerantie). Het wordt niet altijd ontdekt. Naar verwachting heeft één op de honderd kinderen coeliakie.
