Bestraling
Bestraling wordt ook wel radiotherapie genoemd (RT). Er zijn twee soorten bestraling: met fotonen of met protonen.
- om na een operatie achtergebleven tumorcellen kapot te maken,
- om na chemotherapie achtergebleven tumorcellen kapot te maken,
- om cellen in de hersentumor kapot te maken, zodat de tumor kleiner wordt en minder op het omringde weefsel drukt.
Fotonentherapie
Bij radiotherapie (RT) wordt gebruik gemaakt van sterke röntgenstralen. Dat zijn sterke stralen met een hoge energie. Die energie zorgt ervoor dat er in de cel stofjes vrijkomen die schade veroorzaken aan het DNA (daar zit het erfelijk materiaal van de cel in). Als bestraling het erfelijk materiaal van de tumorcel kapotmaakt, kan de cel zich niet meer delen en gaat hij kapot en verdwijnt. De tumor groeit hierdoor niet verder en kan kleiner worden. Vooral tumorcellen zijn gevoelig voor deze straling, ze gaan er sneller van stuk dan gezonde cellen en kunnen zich ook niet goed herstellen. Gezonde cellen kunnen zich wel herstellen, ze kunnen de beschadiging (als die niet te groot is) weer repareren. Om je gezonde cellen hier de tijd voor te geven, wordt de hoeveelheid straling verdeeld over meerdere keren en krijg je niet alles in een keer.Bij fotonen radiotherapie gebruiken ze een speciaal bestralingstoestel. De stralen komen van fotonen die een hele hoge energie hebben, ze hebben daardoor veel kracht. De stralen kunnen heel precies op de tumor worden gericht en het toestel kan ook om je heen bewegen om zo het beste bij de plek te komen die bestraald moet worden. Je kunt de stralen zelf niet zien of voelen, wel kun je horen dat het toestel een zoemend geluid maakt. Het duurt een paar minuten en zodra het toestel stopt, zijn de stralen weg. Ook uit je lichaam, want hun werk hebben ze dan al gedaan.
De bestraling moet heel precies en nauwkeurig gebeuren, zodat vooral tumorcellen beschadigen en zo weinig mogelijk gezonde cellen. Daarom moet je heel goed stilliggen. Meestal wordt er speciaal voor jou een masker of een matras gemaakt zodat je in één houding blijft liggen. Om de juiste plek van de bestraling te bepalen en berekenen kunnen ze beelden van de CT-scan of MRI gebruiken.
Radiotherapie kan ook dingen doen die we niet willen, dat noemen we negatieve en ongewenste reacties en effecten. Als kind ontwikkelen je hersenen zich nog, waardoor ze extra gevoelig zijn voor bestraling. Bij kinderen jonger dan drie jaar wordt radiotherapie daarom niet gedaan.
Bestraling kan verschillende reacties geven;
- Acute reacties: reacties die je snel merkt, in de eerste weken na de bestraling. Die kunnen komen door een ontstekingsreactie of zwelling (oedeem). Voorbeelden zijn hoofdpijn, misselijkheid, braken of duizeligheid. Je kunt ook uitvalsverschijnselen (tijdelijk of blijvend) krijgen en koorts.
- Verlate reacties: reacties die je later merkt, een paar weken tot drie maanden na de bestraling. Ze kunnen ontstaan door de tumor en schade aan het hersenweefsel in de buurt, en door schade aan zenuwcellen en zenuwbanen (demyelinisatie). Voorbeelden zijn uitvalsverschijnselen (tijdelijk of blijvend), het somnolentie syndroom (waarbij je heel moe en suf bent en een verhoogde hersendruk hebt met hoofdpijn, misselijkheid, braken, prikkelbaarheid).
- Lange termijneffecten: reacties die laat optreden, na drie maanden na de bestraling. Ze kunnen ontstaan door verval (necrose) van hersenweefsel bij de tumor, beschadiging van de witte stof in de hersenen en verandering in de bloedvaten. Deze reacties zijn meestal niet meer te herstellen. Voorbeelden zijn vermindering van je neurocognitieve functies (dingen minder goed kunnen en problemen met leren ) en veranderingen in je gedrag. Afhankelijk van de plek waar bestraald is, kun je last hebben van slechter horen, problemen met je hormonale evenwicht door schade aan je hypothalamus of hypofyse, slechter zien door het ontstaan van staar (cataract), schade aan je oogzenuw (optische neuropathie), netvlies (retinopathie) of schade aan de hersenschors (corticale blindheid). Soms krijg je door de straling nieuwe schade aan je cellen waardoor nieuwe tumorcellen ontstaan, dat noemen we een secundaire tumor, in reactie op de bestraling.
Protonentherapie
Protonentherapie is een andere vorm van radiotherapie, waarbij gebruik wordt gemaakt van een ander soort straling, straling door protonen. Protonen zijn kleine deeltjes die elektrisch geladen zijn. Bij protonentherapie is een speciaal toestel nodig, een cyclotron, dit toestel maakt de protonen heel snel waardoor ze een hoge energie krijgen. De straal is heel dun en kan heel nauwkeurig op de plaats van de tumor worden gericht, zodat de protonen met hun lading en hoge energie precies op die plek en diepte vrijkomen. Buiten die plek verliest het aan energie, waardoor er weinig straling in het omliggende gezonde weefsel terecht komt. Er zijn dus minder ongewenste effecten en dat is vooral voor kinderen heel gunstig, omdat hun hersenen nog in ontwikkeling zijn. De cyclotron staat in een andere kamer en is verbonden met een toestel in de behandelkamer dat de straal richten kan, de gantry. Het toestel kan om je heen bewegen om zo het beste bij de plek te komen die bestraald moet worden. Je kunt de stralen zelf niet zien of voelen, wel kun je horen dat het toestel een zoemend geluid maakt. Hoe lang de behandeling duurt hangt onder andere af van de grootte van de tumor. Zodra het toestel stopt, zijn de stralen weg. Je lichaam kan de straling nog even bij zich houden, maar die gaan vanzelf weg en ze komen niet bij anderen terecht.-
Een hersentumor komt bij kinderen niet vaak voor, toch is het de tweede meest voorkomende vorm van kanker bij kinderen. Een tumor kan overal in je lichaam ontstaan, maar een hersentumor zit in je hersenen of hersenvliezen, die zitten in je hoofd.
-
Je hersenen vormen samen met de ruggenmerg het centrale zenuwstelsel. Je zenuwstelsel bestaat uit een centraal en een perifeer zenuwstelsel en is opgebouwd uit zenuwcellen.
-
Je hersenen liggen in je hoofd, binnen je schedel die is opgebouwd uit een geheel van botten. Je schedel is hard en beschermt je hersenen tegen beschadiging.
-
De hersenen bestaan uit meerdere delen. Je hebt grote hersenen, kleine hersenen, tussenhersenen en een hersenstam die je hersenen verbindt met het ruggenmerg. Ieder deel heeft een eigen functie, maar moet vooral goed samenwerken met andere delen.
-
Een tumor begint als een cel zich ineens zomaar gaat delen, zonder dat daar controle op is. Er komen dan steeds nieuwe cellen bij.
-
Een nieuwe cel ontstaat door celdeling. Tijdens de celdeling kunnen foutjes in je DNA ontstaan. De cel verandert dan en kan zich ongecontroleerd gaan delen, zo kan er een tumor ontstaan.
-
Wanneer het DNA binnen een gen verandert, verandert ook het eiwit waarvoor het gen de informatie bezit. Het veranderde eiwit kan ervoor zorgen dat de cel zich anders gaat gedragen en zich bijvoorbeeld sneller kan gaan delen.
-
Ongeveer een op de vier de kinderen met kanker, heeft een hersentumor of tumor in het ruggenmerg. In Nederland krijgen elk jaar minimaal 120 kinderen een hersentumor.
-
Als je een hersentumor hebt, kun je van verschillende dingen last hebben. Dat hangt vooral af van de vorm en de grootte van de tumor en de plaats waar hij zit.
-
Er zijn heel wat verschillende hersentumoren. Om goed te weten wat voor hersentumor je hebt, wordt gekeken naar het type tumorcel, de genetische kenmerken en de gradatie.
-
De diagnose verloopt voor iedereen anders. Soms is het snel duidelijk dat er iets mis is, maar het kan ook lang duren. Er zit altijd tijd tussen het begin van de klachten, het vermoeden dat je een hersentumor hebt en het vaststellen ervan.
-
Je hebt verschillende hersentumoren bij kinderen. Ze hebben allemaal een eigen naam. Die heeft te maken met het soort cellen waaruit ze zijn ontstaan en/of de plek waar ze zitten.
-
Een glioom ontstaan uit gliacellen, de steuncellen in je hersenen. Er zijn meerdere vormen die uit verschillende cellen ontstaan. Zo heb je astrocytomen, oligodendrogliomen, oligoastrocytomen en ependymomen.
-
De cellen van een embryonale tumor zijn voor de geboorte al veranderd, tijdens de ontwikkeling van de cellen. Een medulloblastoom is een embryonale tumor in de kleine hersenen.
-
De hypofyse is een kleine klier die in een holte van je schedel ligt, onderaan je hersenen, achter je ogen. Er zijn verschillende tumoren die daar kunnen ontstaan, het craniofaryngeoom komt het meest voor.
-
Een kiemcel of voorlopercel is een cel die zich bij een ongeboren baby kan ontwikkelen tot een lichaamscel. De kiemcel kan zich ontwikkelen tot een tumorcel waardoor een tumor ontstaat.
-
Andere hersentumoren die voor kunnen komen bij kinderen
-
De behandeling van een hersentumor verschilt per kind. Als behandeling zijn een operatie, bestraling en medicijnen mogelijk.
-
Tijdens een operatie wordt geprobeerd om de tumor of een deel ervan te verwijderen. Ook kun je geopereerd worden omdat de tumor ernstige klachten geeft.
-
Bestraling wordt ook wel radiotherapie genoemd (RT). Er zijn twee soorten bestraling: met fotonen of met protonen.
-
Bij de behandeling van de hersentumor kun je klassieke chemotherapie, gerichte therapie of immunotherapie krijgen. Soms heb je ook andere medicijnen nodig.
-
Iedereen krijgt een eigen, unieke behandeling. Hier vind je voorbeelden van behandelingen die kunnen worden gegeven.
-
Het kan zijn dat het niet lukt om de tumor te verwijderen of onder controle te krijgen en dat genezing niet mogelijk is.
-
Een hersentumor kan schade aan je hersenweefsel geven, waardoor je later lichamelijke klachten, beperkingen of verandering in je gedrag of ontwikkeling kunt krijgen.
